Η Λέσβος των ετών 1903-1911 στην Αθηναϊκή εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ» (Του Αντώνιου Α. Χαλδαίου *)

Η Λέσβος των ετών 1903-1911 στην Αθηναϊκή εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ»

Το «ΣΚΡΙΠ» ξεκίνησε στις 22/8/1893 ως εβδομαδιαία σατιρική εφημερίδα με ιδρυτή τον Ευάγγελο Κουσουλάκο και διευθυντή τον Τσιριγώτη. 

« Το πρώτο πρωτοσέλιδο του ΣΚΡΙΠ»

Ο τίτλος της, με σατιρική διάθεση, προήλθε από συντομογραφία της αγγλικής λέξης Subscription (εγγραφή κάθε δανείου εκτεθειμένου σε δημόσια εγγραφή και κάθε τίτλου, που δεν έχει εντελώς αποπληρωθεί). Τα σχετικά χαρτιά οι Άγγλοι ονόμαζαν «Scrip» και ήταν μεταβιβάσιμα, σαν χρεόγραφα. Λόγω της κατάστασης που αντιμετώπισε η χώρα μας το 1893{1}, τα ελληνικά σκριπ έγιναν αντικείμενα διακωμωδήσεως στο θέατρο και στον Τύπο. Τότε ήταν που ξεκίνησε και η σατιρική νέα εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ».

Από τις 5/9/1895 γίνεται καθημερινή εφημερίδα, ενώ ο Ευάγγελος Κουσουλάκος παραμένει στη διεύθυνση μέχρι τον Μάρτη του 1903. Ως πολιτική εφημερίδα την συνέχισε ο Γρηγόριος Ευστρατιάδης μέχρι το τέλος της κυκλοφορίας της το 1929. Κατά την περίοδο του πρώτου μεγάλου διχασμού πήρε καθαρά το μέρος του βασιλιά Κωνσταντιίνου.

Για την αποδελτίωση του εντύπου, που πραγματοποιήθηκε το 2005 στην Αθήνα, χρησιμοποιήθηκε η ψηφιακή συλλογή των εφημερίδων της Εθνικής βιβλιοθήκης. Η επιλογή των δημοσιευθέντων ειδήσεων έγινε με βάση την περιγραφή κάποιου γεγονότος που έλαβε χώρα στη Λέσβο. Αντί της κατά λέξη αναδημοσίευσης της είδησης από την εφημερίδα, προτιμήθηκε η περίληψή της στη νεοελληνική γλώσσα. Τέλος η χρονολογική αναφορά γίνεται με βάση το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο.

07-02-1903

Έχουμε ένα μικρό αφιέρωμα στην επαναστατική δράση των Ελλήνων του Β.Α. Αιγαίου κατά τη διάρκεια του αγώνα της εθνεγερσίας του 1821. Στο δημοσίευμα αυτό, μαθαίνουμε για το κατόρθωμα του Τσούπα{2}, ο οποίος αφού απόπλευσε από το λιμάνι των Ψαρών με κατεύθυνση τον κόλπο του Αδραμυτίου, συνάντησε μεταξύ της θαλάσσιας περιοχής Λέσβου-Μικρασιατικών παραλίων πέντε τουρκικά πλοία συνολικής δύναμης 600 στρατιωτών που κινούνταν προς τον Ελλήσποντο τα οποία και κυρίευσε.

23-11-1903

Με αφορμή την επίσκεψη του βασιλιά Γεώργιου Α’ στη Βιέννη, η εφημερίδα αναδημοσιεύει άρθρο του «Νέου Ελεύθερου Τύπου» στο οποίο φαίνονται οι σκοποί του ταξιδίου του. Από τη στιγμή που οι κινήσεις του διεθνούς στόλου στην περιοχή της Λέσβου δηλώνουν το ενδιαφέρον του για τα τεκταινόμενα, ο έλληνας βασιλιάς ζητά τη συνδρομή της Αυστροοουγγαρίας όσο και των άλλων Μεγάλων Δυνάμεων στην προσπάθεια για αποτροπή φαινομένων κακοδιοίκησης του ντόπιου πληθυσμού από την Τουρκία. Τονίζεται η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού στοιχείου και η πίστη του στην βοήθεια των Ευρωπαίων για καλύτερες μέρες.

20-07-1904

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας στη Μυτιλήνη γνωστοποιεί το αίτημα των κατοίκων για προαγωγή του υποπροξενείου{3} της πόλης σε Προξενείο, το οποίο διαβιβάστηκε προς το υπουργείο εξωτερικών της Ελλάδας με τη μορφή αναφοράς. Ο λόγος που επικαλούνται είναι το γεγονός ότι είναι αναγκασμένοι να μεταβαίνουν στη Σμύρνη κάθε φορά που έχουν υποθέσεις δικαστικής φύσης.

Συνάμα τονίζεται η καθολική αποδοχή και εκτίμηση προς το πρόσωπο του υποπρόξενου κ. Σουίδα, ο οποίος χειρίστηκε με άψογο τρόπο το τελευταίο Ελληνοτουρκικό επεισόδιο Σμύρνης και Μυτιλήνης.

26-08-1904

Δημοσιεύεται έκθεση του πρόξενου της Μυτιλήνης προς το υπουργείο, με θέμα την απόφαση του συμβουλίου της Τράπεζας Μυτιλήνης{4} να εκποιήσει όλα τα ατμόπλοια της εταιρείας Κουρτζή{5} και Σία μέχρι να βρεθεί αγοραστής ο οποίος εικάζεται ότι θα είναι η Οθωμανική κυβέρνηση. Μέχρι να ολοκληρωθεί η πώληση, περιορίζονται τα δρομολόγια τους μόνο στην ακτοπλοΐα.

Ο πρόξενος εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι τη γραμμή που εκτελούσαν τα παραπάνω πλοία συνεχίζει μόνο το «Λόυντ»{6} και αυτό γιατί το νησί έχει σημαντικό εξαγωγικό εμπόριο. Μάλιστα προσθέτει ότι η Λέσβος διαθέτει ικανούς ανθρώπους που θα μπορούσαν να αναλάβουν δράση στο συγκεκριμένο χώρο.

27-08-1904

Ο πρόξενος της Μυτιλήνης ενημερώνει για την αναχώρηση του ναύαρχου Δόμβιλ{7} με προορισμό την Κων/πολη. Σκοπός του ταξιδίου είναι η συνάντηση με το σουλτάνο.

20-11-1905

Στα πλαίσια πολυεθνικής ναυτικής επίδειξης που γίνεται στην περιοχή του Β.Α. Αιγαίου, μεταδίδεται η πληροφορία από τους άνδρες του πληρώματος του πλοίου «Σαντινέλ» το οποίο κατέπλευσε την προηγούμενη μέρα στο λιμάνι του Πειραιά, ότι ο λόγος που τα πλοία του διεθνούς στόλου συνεχίζουν την κατοχή της Λέσβου είναι γιατί υπάρχει η πιθανότητα της κατάληψης και των νήσων Ίμβρος, Τένεδος και Λήμνος. Μάλιστα αναφέρουν ότι μόνο ένα μέρος των αγκυροβολημένων σκαφών θα κινηθούν προς τις παραπάνω κατευθύνσεις και αυτό γιατί η ανάγκη παραμονής δυνάμεων στο λιμάνι της Μυτιλήνης είναι επιβεβλημένη.

23-11-1905

Από την αλληλογραφία του ιταλικού αντιτορπιλικού «Όστρο» μαθαίνουμε για τη δεύτερη φάση της άσκησης στα τουρκικά χωρικά ύδατα. Πληροφορούμαστε ότι ο διεθνής στόλος αναχώρησε αργά την προηγούμενη νύχτα από τη Μυτιλήνη και κατέπλευσε τις πρώτες πρωινές ώρες στη Λήμνο, την οποία και κατέλαβε. Περιγράφεται με λεπτομέρειες η απόβαση στο νησί ενώ γίνεται και παραλληλισμός με την κατάληψη της Μυτιλήνης. Στο σενάριο της επίδειξης συμπεριλαμβάνονταν και εκδίωξη των τουρκικών αρχών, ενώ αντί των τουρκικών σημαιών υψώθηκαν ευρωπαϊκές σε όλα τα δημόσια καταστήματα. Στην επιχείρηση δεν συμμετείχαν τα ρωσικά και τα γαλλικά πλοία που προτίμησαν να παραμείνουν στη Λέσβο. Τέλος με βάση τα λεγόμενα αξιωματικών, η επίδειξη θα συνεχιστεί με πορεία προς την Τένεδο.

07-12-1905

Η ναυτική επίδειξη με τη συμμετοχή δυνάμεων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έληξε με τον κατάπλου του στόλου{8} στο λιμάνι του Πειραιά. Επίσης περιγράφεται ο τρόπος άρσης της κατάληψης των νήσων Λέσβου και Λήμνου. Συγκεκριμένα στη Μυτιλήνη, ο αυστριακός ναύαρχος φον Ρίπερτ επισκέφθηκε τον τούρκο διοικητή στην οικία του και του ανακοίνωσε την αποχώρηση από το νησί. Η αποχώρηση συνοδεύτηκε από πλήθος κόσμου που συγκεντρώθηκε στο λιμάνι.

Τέλος δίνονται πληροφορίες σχετικά με το ταξίδι της άμεσης επιστροφής των καραβιών του διεθνούς στόλου στις βάσεις τους. Εξαίρεση αποτελεί η επάνοδος των αγγλικών πλοίων που παρέμειναν στη Μυτιλήνη λόγω του ότι δεν είχε ολοκληρωθεί η παράδοση των διαφόρων υπηρεσιών στις τουρκικές αρχές.

07-10-1907

Έχουμε αναφορά του πρόξενου Μυτιλήνης για ύποπτο κρούσμα πανώλης στην πόλη. Η είδηση αυτή σε συνδυασμό με την καταγραφή ασθενών στη Σμύρνη και σε άλλες πόλεις των μικρασιατικών παραλίων οδήγησε το Ιατρικό συνέδριο να συνεδριάσει και να λάβει μέτρα{9}. Έτσι επιβλήθηκε τριήμερη κάθαρση και απολύμανση σε οτιδήποτε προέρχεται από την πόλη της Μυτιλήνης, εξαιρουμένων των εφημερίδων και των βιβλίων.

12-10-1907

Η πληροφορία της υποτιθέμενης πανώλης που αναφέρθηκε τις προηγούμενες ημέρες δημιούργησε πανικό μεταξύ των κατοίκων με αποτέλεσμα η πόλη της Μυτιλήνης να βιώνει δύσκολες καταστάσεις. Η ταχυδρομική συγκοινωνία διακόπηκε, ενώ κανένα μεγάλο ατμόπλοιο δεν πλησιάζει το λιμάνι. Εξαίρεση αποτελούν τα μικρά σκάφη που συνδέουν τη Μυτιλήνη με τη Σμύρνη. Ως αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων είναι η πτώση της εμπορικής κίνησης και η παραμονή των εμπορευμάτων στο λιμάνι. Σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς η ζημιά φθάνει στις 30.000 λίρες.

Από την πλευρά της η δημαρχιακή υπηρεσία προβαίνει σε απολύμανση της αγοράς και των καταστημάτων καθώς και σε μυοκτονία.

Βέβαια αν και δεν έχει γίνει ακόμη διάγνωση από το μικροβιολογικό εργαστήριο{10} του νοσοκομείου{11} της Μυτιλήνης, μερικοί πιστεύουν ότι οι ενδείξεις δείχνουν πανώλη. Υπάρχουν όμως και αυτοί που θεωρούν ότι εφόσον οι ασθενείς{12} δεν έχουν όλα τα συμπτώματα της πανώλης, όπως για παράδειγμα υψηλό πυρετό, πρόκειται μάλλον για αδενίτιδα.

09-04-1908

Κατόπιν τηλεγραφικής διαταγής του Υπουργείου Οικονομικών, ο εισαγγελέας Σύρου προέβει στην κατάσχεση του πλοίου που κατέπλευσε από τη Μυτιλήνη και στην σύλληψη του πληρώματος. Αιτία αποτέλεσε η εύρεση των προβάτων που είχαν κλαπεί από τη Μυτιλήνη.

22-05-1908

O σπουδαίος ιατρός Αλέξανδρος Μ. Σάλτας{13} που πέθανε την προηγούμενη ημέρα ύστερα από σοβαρή ασθένεια κηδεύτηκε σήμερα στη Μυτιλήνη. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στον καθεδρικό ναό του Αγ. Αθανασίου παρουσία του Μητροπολίτη κ. Κυρίλλου. Πλήθος κόσμου παραβρέθηκε στην τελετή ενώ επικήδειο εκφώνησαν οι ιατροί Μιχαήλ Σουρλάκας και Λισβοκλής Γρημάνης.

17-06-1908

Έχουμε λεπτομερή περιγραφή των αυθαιρεσιών των τουρκικών αρχών σε βάρος Ελλήνων της Μυτιλήνης που έλαβαν χώρα τις προηγούμενες ημέρες και οδήγησαν σε συμπλοκές, πυροβολισμούς και συλλήψεις. Συγκεκριμένα στις 13/6 έφθασε το ατμόπλοιο της Αχαϊκής εταιρείας «Ελένη» με τρεις Μυτιληνιούς μετανάστες. Μέχρι τη στιγμή εκείνη οι μετανάστες -από και προς τη Λέσβο- πλήρωναν ανεπίσημα βέβαια ένα ποσό γύρω στα 20 φράγκα ώστε να διέλθουν χωρίς περαιτέρω έλεγχο και χωρίς την ύπαρξη διαβατηρίου. Ως εκ τούτου, οι αφιχθέντες αφού πλήρωσαν μια λίρα Τουρκίας στην αστυνομία επιχείρησαν να αποβιβαστούν. Οι αστυνομικές αρχές όμως κατήγγειλαν το γεγονός αυτό, ζητώντας την κατάσχεση της λέμβου με τους μετανάστες. Επειδή όμως ο λεμβούχος ήταν Έλληνας υπήκοος, ο πρόξενος απέτρεψε τη σύλληψή του λέγοντας ότι αν κάποιος έχει υποπέσει σε αδίκημα θα πρέπει να καταγγελθεί και να προσαχθεί σε δίκη, σύμφωνα με τους νόμους. Ακούγοντας αυτά ο Τούρκος αστυνόμος αναχώρησε, ενώ ο ιδιοκτήτης αγκυροβόλησε τη βάρκα του πιο πέρα. Βλέποντας τη βάρκα αφύλακτη ο Αστυνόμος, έσπευσε με τη βοήθεια οργάνων να τη φέρει στο λιμεναρχείο. Τη στιγμή όμως εκείνη τους αντιλήφθηκε ένας κλητήρας του ελληνικού προξενείου που τυχαία περνούσε και προσπάθησε να τους εμποδίσει. Τότε εκείνοι του επιτέθηκαν και τον χτύπησαν. Πλήθος κόσμου μαζεύτηκε τότε στην προκυμαία προσπαθώντας να βοηθήσουν τον υπάλληλο του προξενείου. Η αντίδραση των αρχών ήταν άμεση αφού για να διαλύσουν τον κόσμο δεν δίστασαν να πυροβολήσουν, ευτυχώς χωρίς να τραυματιστεί κανένας. Η αναστάτωση αυτή έπεσε στην αντίληψη των υποπρόξενων{14} της Ρωσίας, της Γαλλίας και του Βελγίου που κινήθηκαν προς τη συγκεκριμένη περιοχή. Μαζί τους συνέτρεξε και ο διερμηνέας του Αγγλικού και Ιταλικού υποπροξενείου κ. Γ. Ράλλης{15}. Η παρουσία όλων αυτών των αξιωματούχων έκανε τους αστυνομικούς να αποχωρήσουν. Στη συνέχεια οι ξένοι επιτετραμμένοι πήγαν στο ελληνικό υποπροξενείο, όπου αφού πραγματοποιήθηκε σύσκεψη, αποφασίστηκε η μετάβαση του υποπρόξενου Αυστρίας κ. N. Bargigli -μαζί με το διερμηνέα του E. Μολλίνο{16}- στον αστυνομικό διοικητή ώστε να ζητηθούν εξηγήσεις. Πράγματι επισκέφθηκαν τον διοικητή, ο οποίος όμως μόλις είδε τον Έλληνα διερμηνέα εξοργίστηκε και απαίτησε την απομάκρυνση του λέγοντας ότι δεν αναγνωρίζει το ελληνικό προξενείο. Τότε ο πρόξενος της Αυστρίας αποχώρησε φανερά εκνευρισμένος. Το απόγευμα της ίδιας μέρας ήταν η σειρά των προξένων της Γαλλίας και της Ρωσίας να επισκεφθούν το διοικητή.

Η ανάμειξη αυτή των ξένων δυνάμεων προκαλέσει τη μήνη του Τούρκου οδηγώντας τον να συγκαλέσει συμβούλιο παρουσία του Καδή, του Μουφτή, του Πρόεδρου και του Εισαγγελέα του ποινικού δικαστηρίου την επόμενη ημέρα. Η απόφαση του συμβουλίου περιελάμβανε την σύλληψη όλων αυτών που βοήθησαν τον Έλληνα κλητήρα στην προσπάθειά του να εμποδίσει τους αστυνομικούς να κατασχέσουν τη βάρκα. Καταρχήν τμήμα του πεζικού με παρατεταμένα τα όπλα απέκλεισε την προκυμαία κοντά στο τελωνείο εμποδίζοντας έτσι τη διάβαση. Στη συνέχεια ένα απόσπασμα από δέκα χωροφύλακες οδηγούμενο από έναν αξιωματικό, εισέβαλλε στο κουρείο του Κανταναδέλλη και τον συνέλαβε. Έπειτα από λίγο, μέσα σε κλίμα λαϊκής κατακραυγής, συνελήφθηκε ο υποδηματοποιός Δ. Καραβίας και οι δύο υιοί του, ένας εκ των οποίων ήταν δώδεκα ετών. Συγχρόνως επιτέθηκαν και εναντίον του διερμηνέα του ελληνικού προξενείου, ο οποίος σώθηκε την τελευταία στιγμή με τη βοήθεια του Ιταλού πρέσβη κ. Fedeli Nessi.

Οι τουρκικές αυθαιρεσίες συνεχίστηκαν και στις 16/6 αφού η αστυνομία ξυλοκόπησε έναν Ιταλό υπήκοο. Οι ταραχές αυτές προκάλεσαν τον ερχομό τόσο του νομάρχη Αρχιπελάγους όσο και του Ιταλού πρόξενου από τη Σμύρνη, που κατέφθασαν στις 17/6 στη Μυτιλήνη.

18-06-1908

Οι σχέσεις μεταξύ των ελληνικών προξενικών αρχών και του τούρκου αστυνομικού διοικητή εξακολουθούν να περνούν κρίση μετά τα τελευταία γεγονότα, κάτι που κάνει ιδιαίτερη δύσκολη τη ζωή των Ελλήνων του νησιού. Μαθαίνουμε μάλιστα ότι ο διοικητής έχει επικοινωνήσει με τον Μεγάλο Βεζύρη Φερήτ πασά, ζητώντας οδηγίες για το χρόνο διακοπής των ελληνο-τουρκικών σχέσεων. Ο ανταποκριτής του Σκριπ μάλιστα εκφράζει την έντονη ανησυχία και το φόβο του για το τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον.

20-06-1908

Ο δημοσιογράφος εκφράζει το φόβο γιατί πιστεύει πως υπάρχει σχέδιο των Οθωμανών να τρομοκρατήσουν και να εκδιώξουν το ελληνικό στοιχείο από τη Λέσβο. Θεωρεί ότι οι Τούρκοι φοβούνται ότι η οικονομική, εμπορική και βιομηχανική ανάπτυξη του νησιού μπορεί να οδηγήσει τους κατοίκους του να ακολουθήσουν πορεία παρόμοια με αυτή της Κρήτης. Έτσι μπρος στον κίνδυνο να απωλέσουν και άλλο νησί του Αιγαίου κατάστρωσαν σχέδιο τρομοκρατίας του Ελληνικού πληθυσμού. Προς την κατεύθυνση αυτή ενισχύουν τις υπάρχουσες στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ παράλληλα μέσω της μετεγκατάστασης Τούρκων από την ανατολή προσπαθούν να μειώσουν τη δημογραφική υπερτερότητα των Ελλήνων.

Τέλος δεν παύει να εκθειάζει τη φιλοπατρία του έλληνα διερμηνέα κ. Ράλλη που δε δίστασε να βοηθήσει τους συμπατριώτες του που έπεσαν θύματα της τουρκικής αυθαιρεσίας.

23-06-1908

Ύστερα από τηλεγράφημα των τουρκικών αρχών της Κων/πολης προς το Αθηναϊκό πρακτορείο Βαλής αναγνώρισε ότι αδίκως συνελλήφθησαν Έλληνες υπήκοοι χωρίς την παρουσία του Έλληνα Πρόξενου.

26-06-1908

Παρόλο το γεγονός ότι παραδέχτηκαν οι Τούρκοι τις αυθαιρεσίες που διεπράχθησαν στη Μυτιλήνη, εντούτοις οι τρεις συλληφθέντες εξακολουθούν να κρατούνται στη φυλακή. Οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται με άκρα μυστικότητα ενώ φήμες αναφέρουν ότι ο πρωταίτιος αστυνόμος κ. Μοαβίνης θα απολυθεί, ενώ ο διοικητής θα μετατεθεί μετά από δύο μήνες αφού πρώτα ζητήσει συγγνώμη από τον Έλληνα πρόξενο. Επιπλέον ο Έλληνας Πρόξενος θα παύσει τον καβάση ενώ οι φυλακισμένοι θα εξορισθούν για δύο μήνες στην Αθήνα.

Πράγματι οι υποψίες επαληθεύτηκαν αφού ο αστυνόμος αναχώρησε για τη Θεσσαλονίκη αφού προηγουμένως δεν του επιτράπηκε η εγκατάσταση στη Χίο{17}.

Ο Βαλής για να ηρεμήσει την κατάσταση, κάλεσε σε τσάι στο καταδρομικό πλοίο «Χαμιδιέ» που είχε προσαράξει στο λιμάνι, όλους τους προξένους, τους δημογέροντες και τον αρχιερέα. Το δημοσίευμα αναφέρει με περιπαικτικό τρόπο τις γκάφες{18} στις οποίες υπέπεσαν οι Τούρκοι κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.

Παρόλες όμως τις προσπάθειες κατευνασμού, ο Άγγλος πρόξενος απαιτεί την παύση όλων εκείνων που συνέπραξαν ώστε να δημιουργηθούν τα έκτροπα των προηγούμενων ημερών.

20-07-1908

Η αναγγελία της παραχώρησης συντάγματος{19} από το σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Β’ έγινε μέσα σε κλίμα άκρατου ενθουσιασμού και χαράς από όλους τους κατοίκους της Λέσβου. Σύμφωνα με το σύνταγμα όλοι οι πολίτες χαίρουν την ίδια μεταχείριση ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή τη θρησκεία τους. Ομάδες αποτελούμενες από Έλληνες, Τούρκους και Αρμένιους πανηγυρίζουν ζητωκραυγάζοντας στους δρόμους.

Στο Λιμεναρχείο, ο νομικός κ Ζαχαρίας εκφωνεί λόγο στον οποίο δηλώνει την ίση μεταχείριση των υπηκόων του κράτους απέναντι στους νόμους.

Την αναγκαιότητα αρμονικής συμβίωσης μεταξύ όλων των κατοίκων εξέφρασε και ο Μητροπολίτης Κύριλλος{20} σε ομιλία του προς τον συγκεντρωμένο κόσμο.

Οι επευφημίες συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ με την μπάντα της Μυτιλήνης να παιανίζει εναλλάξ τον ελληνικό και τον τουρκικό εθνικό ύμνο.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε ο λόγος ενός Οθωμανού ιερωμένου ο οποίος αφού αναγνώρισε τις αδικίες που γίνονταν εις βάρος των μη μουσουλμάνων, εξέφρασε την πεποίθηση ότι όλα αυτά αποτελούσαν ένα άσχημο παρελθόν.

21-07-1908

Δεν πρόλαβαν να κοπάσουν οι πανηγυρισμοί της προηγούμενης ημέρας και οι τουρκικές αυθαιρεσίες ξανάρχισαν. Ο διοικητής της Μυτιλήνης{21}, ο οποίος ήταν αντίθετος στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις διέταξε την αναίτια σύλληψη του διευθυντή της Γεωργικής Τράπεζας. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε την οργή των Ελλήνων, οι οποίοι ξεχύθηκαν με διαμαρτυρίες στους δρόμους ύστερα από  παραίνεση των εκκλησιαστικών αρχών. Η λαϊκή απαίτηση για παύση του διοικητή δεν μειώθηκε παρόλες τις προσπάθειες του διοικητή να δικαιολογηθεί. Τελικά υπό την πίεση του ελληνικού στοιχείου, ο υπόδουλος ελληνισμός πέτυχε μια σημαντική νίκη.

31-07-1908

Στο δημοσίευμα της συγκεκριμένης ημέρας τονίζεται ο πατριωτισμός και η συνεισφορά του Μητροπολίτη Μυτιλήνης στην προσπάθεια περιφρούρησης των δικαιωμάτων του ποιμνίου του. Πέρα από την συμβολή του στην αποπομπή του διοικητή που αυθαιρετούσε σε βάρος των Ελλήνων, κατάφερε την απελευθέρωση 300 ομογενών που ήταν παράνομα εγκλεισμένοι στη φυλακή.

19-08-1908

Ενώ πλήθος Χριστιανών και Μουσουλμάνων συρρέουν κατά κύματα στα καφενεία και στην προκυμαία με αφορμή τη γιορτή του σουλτάνου, ένα περιστατικό διασαλεύει την τάξη. Ένας Οθωμανός προσπαθεί να φιλήσει μια παντρεμένη γυναίκα και για αυτό το λόγο απωθείται από τον σύζυγό της. Τότε ο Τούρκος βγάζει το όπλο του και τον πυροβολεί τραυματίζοντας τον ευτυχώς ελαφρά. Ακολουθεί καταδίωξη του δράστη ο οποίος τελικά συλλαμβάνεται από τους παρευρισκόμενους αφού ήδη είχε προλάβει να τραυματίσει και κάποιον άλλο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του επεισοδίου, τα όργανα της τάξης απλά παρατηρούσαν. Τελικά ο δράστης μεταφέρθηκε στη φυλακή.

25-09-1908

Ο πρώην υποπρόξενος κ. Σουίδας επισκέφθηκε την πόλη της Μυτιλήνης με αφορμή τη σύσταση του γυμναστικού συλλόγου «Άτλας»{22}.

29-09-1908

Έχουμε την αναγγελία ενός κοινωνικού γεγονότος. Συγκεκριμένα τον αρραβώνα του Σμυρνιού Συμεών Σολομωνίδη, αντιπρόσωπου της «Αμάλθειας»{23} στη Μυτιλήνη, με την Βικτωρία Φινάλη.

10-10-1908

Δημοσιεύονται τα ονόματα των δύο βουλευτών Μυτιλήνης που εκλέχθηκαν κατά τις τελευταίες εκλογές{24} για το τουρκικό κοινοβούλιο. Ο πρώτος είναι ο Μιχαήλ Σάλτας, υιός του ιατρού Αλέξανδρου Σάλτα και συμφοιτητής του υπουργού των οικονομικών Δημήτρη Γούναρη. Ο έτερος είναι ο Παναγιώτης Βοστάνης, χρόνια πολιτευόμενος και ισχυρός παράγοντας της πόλης.

19-10-1908

Υπάρχει ανακοίνωση σχετικά με τη διάλεξη του Ι. Ολύμπιου{25} που θα πραγματοποιηθεί την επόμενη ημέρα στην αίθουσα «Παρνασσός» της Αθήνας. Ο διακεκριμένος Λέσβιος γυμνασιάρχης θα μιλήσει για την πολιτεία του Δημοσθένη ως πρόμαχου της ελευθερίας. Παράλληλα γίνεται μια εκτενής αναφορά στο συγγραφικό του έργο και στις ρητορικές του ικανότητες.

08-11-1908

Την προηγούμενη Κυριακή, στον ιερό ναό της Μητρόπολης, ο ιεροκήρυκας Βασίλειος Κομβόπουλος προήχθη σε πρωτοσύγγελο κατά τη διάρκεια μιας λαμπρής τελετής. Αίσθηση προκάλεσε η επιβλητικότητα και η χάρη των μελών του γυμναστικού συλλόγου «Άτλας» που δεν παρέλειψαν να εκθειάσουν τις αρετές του νέου πρωτοσύγκελου ως κήρυκα της πίστης και της πατρίδας.

12-02-1909

Η τράπεζα της Ανατολής{26} καλεί σε γενική συνέλευση τους μετόχους που έχουν στην κατοχή τους τουλάχιστον είκοσι μετοχές. Για να έχουν το δικαίωμα να παραβρεθούν στη συνεδρίαση που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, θα πρέπει να καταθέσουν τους τίτλους τους στα κατά τόπους υποκαταστήματα{27} και πρακτορεία της τράπεζας ή σε συνεργαζόμενες τράπεζες του εξωτερικού.

08-06-1909

Από τον απολογισμό της προηγούμενης σχολικής χρονιάς της Ριζαρείου{28} Σχολής, που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής του Πρασακακείου βραβείου, μαθαίνουμε ότι από τους 77 μαθητές που ενεγράφησαν τρεις κατάγονταν από τη Λέσβο. Οι υπόλοιποι ήταν από την υπόλοιπη Ελλάδα ενώ υπήρχαν και άτομα από τη Χίο, τη Μ. Ασία και τη Βουλγαρία.

06-04-1910

Γίνεται αναφορά στη δυσαρέσκεια που επικρατεί στις τάξεις των Βουλγάρων από τις κινήσεις του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο. Επιπλέον δίνονται πληροφορίες για τις κινήσεις Βουλγάρων πολιτικών που επισκεπτόμενοι τη Μυτιλήνη βολιδοσκοπούν τις σκέψεις και τα σχέδια των Ελλήνων. Έτσι μαθαίνουμε για τον Δασκαλόφ που αφού κατέλυσε στο ξενοδοχείο των αδελφών Μαλακού, φιλοξενήθηκε από τη λέσχη «Πρόοδος» χωρίς να γίνει γνωστή η ταυτότητά του.

09-04-1910

Ο πρόξενος Μυτιλήνης κ. Σουίτας διατάχθηκε να αντικαταστήσει προσωρινά τον ομόλογο του της Ρόδου κ. Ραφαήλ, ο οποίος κατηγορείται για κατάχρηση γαιανθράκων κατά την περίοδο που ήταν στο Κάρντιφ.

04-06-1910

Η εφημερίδα παρουσιάζει τον πρώτο τόμο του έργου του Ι. Ολύμπιου με τον τίτλο «Φιλοσοφία του Πλάτωνα». Παράλληλα με την έκδοση του πρώτου μέρους της πραγματείας του συγγραφέα, μαθαίνουμε ότι σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει και ο δεύτερος τόμος. Στη συνέχει έχουμε μια αναλυτική περιγραφή του πρώτου τόμου, ενώ ο αρθρογράφος δε σταματά να επαινεί τις ικανότητες του Λέσβιου συγγραφέα και λόγιου.

09-06-1910

Ύστερα από επιστολή προερχόμενη από τη Μυτιλήνη, μαθαίνουμε ότι στην Αθήνα φθάνουν 70 νέοι από το Πλωμάρι με σκοπό να καταταγούν ως εθελοντές στον ελληνικό στρατό.

24-11-1910

Παρουσιάζεται το τρίτο τεύχος του φιλολογικού περιοδικού «Χαραυγή»{29} που εκδίδεται στη Μυτιλήνη. Μεταξύ των θεμάτων του περιλαμβάνει μια κριτική του Μπεντελαίρ (1821-1867) για τον Έντγκαρ Πόε, ένα άρθρο του Παύλου Νιρβάνα{30}, ένα διήγημα του Στ. Σταματίου{31}, ποιήματα των Ρ. Φιλύρα{32}, Θ. Ζωιοπούλου και διάφορες φιλολογικές και καλλιτεχνικές ειδήσεις.

05-08-1911

Λόγω της εξάπλωσης των κρουσμάτων χολέρας στην Τουρκία, το ιατρικό συνέδριο αποφάσισε για προληπτικούς λόγους, την επιβολή εικοσιτετράωρης κάθαρσης στους ερχόμενους από τη Λέσβο και τη Χίο.

22-09-1911

Από τηλεγράφημα του αθηναϊκού πρακτορείου μαθαίνουμε για τις κινήσεις της τουρκικής αρμάδας και συγκεκριμένα για τη μεγάλη ναυμαχία που έλαβε χώρα κοντά στη Μυτιλήνη.

27-09-1911

Πηγές τονίζουν την ύπαρξη σχεδίου κατάληψης τόσο της Λέσβου όσο και άλλων δύο νησιών από τον ιταλικό στόλο{33} που συνεχίζει την προσπάθεια αρπαγής εδαφών από την Τουρκία. από τον ιταλικό στρατό και την υπογραφή της συνθήκης του Ouchy, σύμφωνα με την οποία εκχωρήθηκαν στην Ιταλία οι περιοχές τις οποίες εξ αρχής διεκδικούσε.

21-10-1911

Τηλεγράφημα από τη Μυτιλήνη ενημερώνει για το φόβο των Τούρκων να δεχτούν επίθεση από τον ιταλικό στόλο. Για αυτό το λόγο εξοπλίζουν τους μουσουλμάνους κατοίκους του νησιού και εφοδιάζονται με τρόφιμα.

Σημειώσεις:

1. Επί κυβερνήσεως Σωτηροπούλου - Ράλλη, λίγο πριν τη μεγάλη χρεοκοπία επί Χαριλάου Τρικούπη, έχουμε το διάταγμα της 30ής Μαΐου 1893, για την πληρωμή ληξιπρόθεσμων τοκοχρεολυτικών δόσεων.

2. Γκίκας Τσούπας. Σπετσιώτης πλοίαρχος που έδρασε στον αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας.

3. To υποπροξενείο ιδρύθηκε το 1834. Ενδεικτικά βλ. τόμο ΙΓ’ ΕΛΜΕ, σελ.86

4. Η Τράπεζα Μυτιλήνης δημιουργήθηκε με Αυτοκρατορικό διάταγμα το 1891 με κεφάλαια αξίας 6 εκατομμυρίων φράγκων από τη συνένωση κεφαλαίων της οικογένειας Κουρτζή με τη συμμετοχή Ελλήνων Οθωμανών υπηκόων από τον κύκλο των χρηματιστών του Πέρα. Με την ίδρυσή της, ο Πάνος Κουρτζής εισέφερε σε αυτήν την Ακτοπλοΐα Αιγαίου, το συγκρότημα των Ορυχείων του Κοζλού, όπου δραστηριοποιούνταν η Π.Μ. Κουρτζής και Σία η οποία ιδρύθηκε το 1874, και αργότερα τον σταθμό επισκευής της Ατμοπλοΐας Αιγαίου στην Κωνσταντινούπολη, γνωστό και ως «Εργοστάσιο». Υπήρξε η μόνη τράπεζα με έδρα νησί του Αρχιπελάγους και μέχρι το κλείσιμο της, το 1911, διέθετε υποκαταστήματα στο Πέρα, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, το Πλωμάρι, την Αγιάσο, τον Πειραιά, το Αιβαλί, τη Ναζλή, τα Σώκια, τη Δικελή, τη Χίο και το Άγιο Όρος. Η χρεοκοπία της Τράπεζας το 1911, που είχε πολλές αρνητικές συνέπειες για την οικονομία της Λέσβου, ήρθε εν μέρει ως αποτέλεσμα της χρεοκοπίας του οίκου Ζερβουδάκη στην Αλεξάνδρεια, βασικού μετόχου της τράπεζας, ενώ ρόλο έπαιξε επίσης η χρεοκοπία της Τράπεζας Αιγύπτου στην οποία η Τράπεζα Μυτιλήνης είχε κατατεθειμένο μέρος του κεφαλαίου της, καθώς επίσης και η πτώχευση του οίκου Ζαφειρόπουλου στην Κωνσταντινούπολη. Οι παραπάνω λόγοι θα πρέπει πάντως να εξεταστούν σε σχέση και με τις συνθήκες τόσο κατά τη διάρκεια όσο και στο διάστημα πριν και μετά τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο, το μποϊκοτάζ που επεβλήθη το 1909 κατά των Αυστριακών προϊόντων που επηρέασε ιδιαίτερα τη γραμμή Τεργέστης, το μποϊκοτάζ του 1910 κατά των ελληνικών πλοίων και προϊόντων, καθώς επίσης και τη νομισματική κρίση του 1911 που οδήγησαν την Τράπεζα σε εκκαθάριση, συμπαρασύροντας τόσο την Ατμοπλοΐα Αιγαίου όσο και τα ορυχεία στο Κοζλού και την Ποντοηράκλεια.  

5. Η «Ατμοπλοΐα Αιγαίου», Π.Μ. Κουρτζής και Σία ιδρύθηκε στα 1883 από τον Πάνο Μ. Κουρτζή και τη συμμετοχή του Γιώργου Ζαρίφη με 30% στην Κωνσταντινούπολη, όπου επίσης λειτουργούσε σταθμός επισκευής και συντήρησης των πλοίων της εταιρίας. Η Ατμοπλοΐα συνέδεε τα μικρά και μεσαία λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τους γειτονικούς, μεγάλους εμπορικούς κόμβους, εντός και εκτός της οθωμανικής επικράτειας και απασχολούσε σχεδόν αποκλειστικά ελληνικά πληρώματα. στην ακμή της εταιρίας στα τέλη του 19ου αιώνα, η Ατμοπλοϊα διέθετε 12 επιβατηγά ατμόπλοια από 250 μέχρι και 3000 τόνους, που εκτελούσαν τακτικά δρομολόγια συνδέοντας τα νησιά του Αιγαίου με την Κωνσταντινούπολη και την Κωνσταντινούπολη με την Κρήτη, την Τεργέστη, τον Βόλο, την Τραπεζούντα και το Γαλάτσι της Ρουμανίας. Η ατμοπλοΐα εξυπηρετούσε την οθωμανική ταχυδρομική υπηρεσία ενώ συμβάσεις για την μεταφορά της αλληλογραφίας συνάφθηκαν και με την ελληνική, όσο και με τη ρουμανική κυβέρνηση. Η ατμοπλοΐα, πέραν της διακίνησης της αλληλογραφίας, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη διακίνηση επιβατών και εμπορευμάτων, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην παροχή υπηρεσιών για τους ταξιδιώτες όλων των θέσεων. Η Ατμοπλοϊα Αιγαίου, συμπεριλήφθηκε στη διαδικασία εκκαθάρισης της Τράπεζας Μυτιλήνης το 1911.

6. δύο φορές ανά 15 ημέρες.

7. Ναύαρχος Sir Compton Edward Domvile (1842-1924).Διατέλεσε αρχιναύαρχος Μεσογείου για το διάστημα 1902-05.

8. Τα πλοία που κατέπλευσαν ήταν τα αυστριακά «Αγ. Γεώργιος» και «Σίγκετβαρ», τα ιταλικά «Γαριβάλδης» και «Όστρο», το γαλλικό «Καρλομάγης» και το ρώσικο «Κουμπάνιτς».

9. Συγκεκριμένα εκδόθηκε διάταγμα το οποίο και διένειμε τηλεφωνικά το υπουργείο στα κατά τόπους τελωνεία και λιμενικές αρχές.

10. Διευθυντής του οποίου ήταν ο γιατρός Θεοδοσιάδης.

11. To Νοσοκομείο Μυτιλήνης είναι ένα από τα αρχαιότερα Φιλανθρωπικά ιδρύματα, που ιδρύθηκαν στην Ανατολή μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Από ένα Συνοδικό Γράμμα που στάλθηκε κατά τον μήνα Μάρτιο του 1692 στους κληρικούς και άρχοντες της Μυτιλήνης μαρτυρείτε ότι κατά τον 17ο αιώνα στην Μυτιλήνη λειτουργούσε Νοσοκομείο ή Ξενοδοχείο όπως λεγόταν τότε τα Νοσοκομεία. Είναι δε εξακριβωμένο ότι σε κάθε δύσκολη και σκληρή περίσταση κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας είτε από την μετάδοση μεταδοτικών νόσων (χολέρα), είτε από την εξέγερση του πληθυσμού κατά των Οθωμανών το ξενοδοχείο πρόσφερε ουσιαστική βοήθεια στον σκληρά δοκιμαζόμενο πληθυσμό της Μυτιλήνης.

12. Συνολικά νόσησαν 7 άτομα ,όλα υπάλληλοι καταστημάτων που υποβλήθηκαν πρωτύτερα σε σωματική κόπωση, ενώ ένας απεβίωσε.

13. Ο Αλέξανδρος Μ. Σάλτας (1831-1908) γεννήθηκε στις Κυδωνίες και πραγματοποίησε τις ιατρικές του σπουδές στην Αθήνα, τη Βιέννη, το Μόναχο και το Παρίσι. Το 1861 επέστρεψε στη Λέσβο όπου διακρίθηκε τόσο για την προσφορά του στην ιατρική όσο και στον κοινωνικό τομέα. Η φιλανθρωπία του σε συνδυασμό με το ζήλο και την αυταπάρνησή του τον ανέδειξαν σε ένα από τα εξέχοντα πρόσωπα της κοινωνίας της Μυτιλήνης. Εξαιτίας αυτού ανήλθε στο αξίωμα του δημογέροντα και αργότερα του εφόρου των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών καταστημάτων της πόλης. Λόγω της προσφοράς του παρασημοφορήθηκε από το ελληνικό κράτος.

14. Σύμφωνα με τον Ετήσιο Εμπορικό οδηγό της Οθωμανικής τράπεζας που εκδόθηκε λίγους μήνες μετά μαθαίνουμε ότι υποπρόξενος της Ρωσίας είναι ο Εμ. Λουκάς, της Γαλλίας ο Σημανδήρης και του Βελγίου ο Γ. Βλάχος, βλ. Annuaire Oriental du Commerce, Constantinople, 1909, σελ.1974

15. Ο Γ. Ράλλης ήταν διερμηνέας (δραγουμάνος) μόνο του αγγλικού προξενείου. Το ιταλικό είχε για διερμηνέα τον Γρηγ. Ρουσέλη, σ. ίδιο, Constantinople, 1909, σελ.1974.

16. Το υποπροξενείο της Αυστρο-Ουγγαρίας είχε για διερμηνέα τον Μ. Μπίνο. Ο Ε. Μολλίνος ήταν διερμηνέας του ελληνικού υποπροξενείου, σ. ίδιο, Constantinople, 1909, σελ.1974

17. Αφού είχε φθάσει στον Τούρκο Βαλή αναφορά υπογγεγραμμένη από 800 Χιώτες που αρνιόταν την μετάθεση του αστυνόμου στο νησί.

18. Επειδή δεν γνώριζαν τις σημαίες της Σουηδίας και της Νορβηγίας, ζήτησαν από τους προξένους των δύο χωρών να τους υποδείξουν τη σημαία που έπρεπε να ανυψώσουν. Επιπλέον επειδή κατά την αναχώρηση των επισήμων συνηθίζονταν ο τιμητικός χαιρετισμός δια πέντε πυροβολισμών, οι Τούρκοι μπερδεύτηκαν και είτε πυροβολούσαν περισσότερες είτε λιγότερες.

19. Tο Σύνταγμα του 1876 ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της προσέγγισης του Μιτχάτ και των Νέων Oθωμανών. Ύστερα από τριάντα επτά χρόνια εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων εμπνευσμένων από την ανώτερη γραφειοκρατία ο σουλτανικός θεσμός είχε δεχτεί σοβαρά πλήγματα στο κύρος του. Eπίσης, οι επεμβάσεις των Δυνάμεων σε συνδυασμό με τη συγκυρία της νέας κρίσης του Aνατολικού Ζητήματος στη Βοσνία και στη Βουλγαρία είχαν εξάψει την αντίδραση της μουσουλμανικής κοινής γνώμης κατά του ενδοτισμού της Πύλης έναντι της Eυρώπης. Έτσι, ο Μιτχάτ και ο κύκλος του, αφού ανέτρεψαν μέσα σε μια χρονιά το σουλτάνο Αμπντούλ Αζίζ (1861-1876) για χάρη του Μουράτ Ε' και εκείνον με τη σειρά του για χάρη του Αμπντούλ Χαμίτ Β' (1876-1909), ανάγκασαν τον τελευταίο να προκηρύξει το Σύνταγμα στις 23 Δεκεμβρίου του 1876. Όμως, αν και το Σύνταγμα παρέμεινε τυπικά σε ισχύ, μια που ο Αμπντούλ Χαμίτ δεν το κατήργησε, η πρώτη αυτή περίοδος συνταγματικού πολιτικού βίου στην Aυτοκρατορία αποδείχθηκε εξαιρετικά βραχεία. O σουλτάνος διέλυσε τη δεύτερη σύνοδο του κοινοβουλίου το Φεβρουάριο του 1878 και φρόντισε να μη συγκαλέσει άλλη. Οι Νεότουρκοι όμως που ήρθαν στην εξουσία το 1908 ήθελαν να επιβάλλουν σύνταγμα στην απέραντη επικράτεια, διότι θεωρούσαν ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να εκσυγχρονιστεί η οθωμανική αυτοκρατορία, να οργανωθεί και να διοικηθεί καλύτερα. Έτσι απαίτησαν από το σουλτάνο να επαναφέρει σε ισχύ το Σύνταγμα του 1876. Η εξέγερση γενικεύτηκε και ο σουλτάνος αναγκάστηκε να υποκύψει.

20. Ο Κύριλλος Μουμτζής γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου. Υπηρέτησε στη Μητρόπολη Μυτιλήνης επί 28 έτη, ήτοι από το 1897 μέχρι το 1925, οπότε και απεβίωσε. Επί των ημερών του απελευθερώθηκε η Λέσβος. Τα οστά του φυλάσσονται στο Παρεκκλήσιο της Αναστάσεως του Κυρίου, στην κρύπτη του Μητροπολιτικού Ναού. Βιογραφικό του δημοσίευσε ο Αλφόνσος Δελής «Μεθόδιος Αρώνης & Κύριλλος Μουμτζής, μητροπολίτης Μυτιλήνης», Λεσβιακό ημερολόγιο 2001, Μυτιλήνη, σελ. 128-134.

21. Πρόκειται για τον Νουσρέτ μπέη.

22. Για την ιστορία του συλλόγου ,ενδεικτικά βλ. τόμο ΣΤ’ ΕΛΜΕ, σελ.109-116.

23. Η «Αμάλθεια», η οποία εκδίδεται επί 84 έτη από τις 6/8/1838-28/10/1923, αποτελεί τον πρώτο αξιόλογο καρπό της εκδοτικής και δημοσιογραφικής προσπάθειας .Η «Αμάλθεια» μετά τον πόλεμο της Μικράς Ασίας και την ανταλλαγή των πληθυσμών, επιχειρεί να συνεχίσει την έκδοσή της στην Αθήνα, ανεπιτυχώς όμως καθ' ότι το τελευταίο τεύχος της είναι αυτό που φέρει την ημερομηνία της 28ης Οκτωβρίου 1923.

24. Το τουρκικό κοινοβούλιο πρωτολειτούργησε το 1876, ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’. Η λειτουργία του όμως ανεστάλη λόγω του απολυταρχικού τρόπου διακυβέρνησης του σουλτάνου. Με την άνοδο των Νεότουρκων έχουμε τη διενέργεια των εκλογών του 1908. Για την παρουσία των Λέσβιων βουλευτών στο τουρκικό κοινοβούλιο, ενδεικτικά βλ. τόμο Δ’ ΕΛΜΕ, σελ.168.

25. Ι. Ολύμπιος. Φιλόλογος και μετέπειτα γυμνασιάρχης Κυδωνίων και Μυτιλήνης. Πλήθος πραγματειών του δημοσιεύθηκαν σε ελληνικές και σμυρναϊκές εφημερίδες. Ένα από τα σπουδαιότερα έργα του ήταν η πεντάτομη πραγματεία «η φιλοσοφία του Πλάτωνα». Βλ. ενδεικτικά 1) Βαγγέλη Καραγιάννη «Ιωάννης Ολύμπιος. Ο σοφός γυμνασιάρχης της Μυτιλήνης» 2) τόμος Η’ ΕΛΜΕ, σελ. 40-86.

26. Η τράπεζα της Ανατολής, που ιδρύθηκε το 1904, αποτέλεσε καρπό της συνεργασίας Εθνικής τράπεζας και National Bank fur Deutschland και είχε ως κεντρικό κατάστημα το ιστορικό κτίριο της οδού Σοφοκλέους 6. Η ελληνογερμανική συμμαχία όμως δεν κράτησε με αποτέλεσμα η Εθνική να διατηρήσει υπό τον έλεγχό της μόνο τα καταστήματα της Σμύρνης, της Θες/νίκης και της Αλεξάνδρειας. Τα υποκαταστήματα της Κων/πολης και του Αμβούργου παρέμειναν στη γερμανική διοίκηση. Αργότερα τη θέση των γερμανών πήρε το γαλλικό Comptoir National d’ Escompte, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να αποκτήσει σημαντική επιρροή στις δραστηριότητες της τράπεζας.

27. Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Σμύρνη, Μυτιλήνη, Μοναστήρι, Θεσ/νίκη.

28. Το Ίδρυμα της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής (Ριζάρειο Ίδρυμα) ιδρύθηκε το 1841 από τους Αδελφούς Μάνθο και Γεώργιο Ριζάρη και αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά Εθνικά Κληροδοτήματα της χώρας μας. Οι ιδρυτές του δημιούργησαν κολοσσιαία περιουσία από εμπορικές επιχειρήσεις, την οποία διέθεσαν εξ ολοκλήρου στο ελληνικό Έθνος, μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Προηγουμένως στήριξαν ενεργώς την Φιλική Εταιρεία και τον αγώνα της ελληνικής επαναστάσεως με μεγάλα χρηματικά ποσά κατά την περίοδο 1814-1824.Πέρα από την προσφορά της στην Ορθοδοξία και την εκκλησιαστική εκπαίδευση η ιστορική Ριζάρειος αποτέλεσε την "μεγάλη τροφό χιλιάδων πεπαιδευμένων ανδρών", οι οποίοι ωφέλησαν πολλαπλά από τις θέσεις που κατέλαβαν το Έθνος. Μεταξύ των αποφοίτων της περιλαμβάνονται Πατριάρχες, Αρχιερείς, Μητροπολίτες αλλά και Πρωθυπουργοί, Υπουργοί, Βουλευτές, Ακαδημαϊκοί, Καθηγητές Πανεπιστημίου, Τραπεζίτες κ.α

29. Εκτενής αναφορά γίνεται στον τόμο Ι’ ΕΛΜΕ, σελ.19.

30. Παύλος Νιρβάνας (1866 - 1937). Ο Πέτρος Αποστολίδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στη Μαριαννούπολη της Ρωσίας το 1866 από πατέρα Σκοπελίτη και μητέρα Χιώτισσα. Από τα μικρά του χρόνια έζησε στον Πειραιά. Εκεί πήγε σχολείο και έμαθε τα πρώτα γράμματα. Το 1888 τελείωσε την Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα το 1890 μπήκε στην υπηρεσία του Βασιλικού Ναυτικού ως ανθυπίατρος και όταν αποστρατεύτηκε ύστερα από πολύχρονη υπηρεσία ήταν γενικός αρχίατρος. Η παρουσίασή του στα γράμματα θα γίνει το 1881 με δείγμα ποιητικής γραφής. Η πεζογραφική του παραγωγή, όμως θα εγκαινιαστεί αργότερα το 1894 οπότε και υιοθέτησε το ψευδώνυμο Παύλος Νιρβάνας. Ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου, γράφοντας ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και μεταφράσεις. Έγραψε επίσης, σοβαρές και αξιόλογες μελέτες στην επιστήμη του. Πολλές φορές η δράση του πήρε τη μορφή της φιλανθρωπίας αφού δώρισε την επίβλεψη του στην αρρώστια και τον πόνο. Περισσότερο γνωστός έγινε με τα χρονογραφήματά του, που διακρίνονται για το χιούμορ τους και τις ανθρώπινες προεκτάσεις τους. Άρχισε να τα δημοσιεύει από το 1908 στην εφημερίδα Εστία. Για το έργο του τιμήθηκε το 1923 με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, ενώ το 1928 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

31. Ο ευθυμογράφος Στ. Σταματίου (1889-1946) γεννήθηκε στη Ναύπακτο και έγινε ευρύτατα γνωστός στο προπολεμικό αναγνωστικό κοινό ως Σταμ Σταμ. Άφησε πλούσιο έργο, το οποίο ξεχωρίζουν «Οι ιστορίες του χωριού» και τα «Εύθυμα και σατυρικά», τα οποία και εικονογραφούσε με δικά του σκίτσα. Διετέλεσε έπαρχος στο Σιδηρόκαστρο το 1914, Γενικός Διοικητής στα Γιάννενα, νομάρχης σε διάφορους νομούς, ενώ τιμήθηκε το 1918 από τον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας με τον τίτλο του «Ιππότη της Λεγεώνας Τιμής». Στο πλαίσιο της θητείας του ως Νομάρχης Πέλλας τα χρόνια 1922-25, εξέδωσε δημόσιο έγγραφο σε γλώσσα απλή, μία ενέργεια που επικροτήθηκε από τον "Νουμά" το μαχητικό όργανο του δημοτικισμού. Για περισσότερα βλ. τόμο Η’ ΕΛΜΕ, σελ.155.

32. Ο Ιωάννης Β. Οικονομόπουλος, ο οποίος γεννήθηκε το 1888 στο Δερβένι της Κορινθίας, έγινε γνωστός με το φιλολογικό ψευδώνυμο Ρώμος Φιλύρας. Την μόρφωσή του την πήρε κάτ' οίκον από τον ίδιον τον πατέρα του. Σε ηλικία 14 χρόνων η οικογένειά του εγκαθίσταται στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα ο ποιητής άρχισε να εργάζεται σε αθηναϊκές εφημερίδες ως δημοσιογράφος. Παράλληλα άρχισε να γράφει ποιήματα αλλά και μερικά πεζογραφήματα. Άρχισε ωστόσο να εκφράζει πολλές ψυχικές διακυμάνσεις, που συχνά χαρακτήριζαν άμεσα την ίδια την συμπεριφορά του. Αυτές οι ψυχικές του διαταραχές επηρέασαν τα γραφόμενά του και τον οδήγησαν όταν ήταν στο στρατό σε μία απόπειρα αυτοκτονίας. Ήδη από το 1920 άρχισε να παρουσιάζει συμπτώματα τρέλας, προερχόμενη από σεξουαλικό νόσημα. Με τον καιρό η κατάστασή του επιδεινώθηκε. Το 1927 μπήκε στο "Δρομοκαϊτειο". Εκεί συνέχισε να γράφει ποιήματα, εκ των οποίων πολλά χαρακτηρίζονται άρτια, για άλλα όμως εύκολα διαφαίνεται, ότι αποτελούν αποκυήματα της σκοτισμένης φαντασίας του. Πέθανε το 1942, στις 9 Σεπτεμβρίου, στο "Δρομοκαϊτειο" Θεραπευτήριο. Ο Φιλύρας συνεργάστηκε στα περιοδικά "Ακρίτας", "Ηγησώ", "Οικογένεια", "Μπουκέτο", "Νουμάς", "Νέα Εστία", "Παναθήναια" κ.α. Εξέδωσε έξι ποιητικές συλλογές. Την συγκέντρωση των ποιημάτων του και την τακτοποίηση του συγγραφικού έργου του επιμελήθηκε ο ποιητής Τάσος Κόρφης με τη μελέτη του "Ρώμος Φιλύρας" που εξέδωσε το 1974.

33. Ο ιταλο-τουρκικός (επίσης γνωστός στην Ιταλία ως guerra Di Libia, "λιβυκός πόλεμος") διεξήχθη μεταξύ της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Ιταλίας από τις 28/9/1911 έως τις 18/10/1912. Κάνοντας πράξη τις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες της, η Ιταλία κατέλαβε τις οθωμανικές επαρχίες Τριπολιτανία και Κυρηναική, μαζί γνωστές ως Λιβύη σήμερα, καθώς επίσης και το νησί της Ρόδου. Η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν σε σημαντικά μειονεκτική θέση σε αυτόν τον πόλεμο δεδομένου ότι κατείχε λίγα όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας ενός σύγχρονου ναυτικού. Κατά συνέπεια ήταν ανίκανη να στείλει ενισχύσεις στις παράκτιες επαρχίες της. Αν και ο πόλεμος ήταν μικρής κλίμακας ήταν ένα βασικό βήμα προς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, δεδομένου ότι βοήθησε στην έξαψη του εθνικισμού στα βαλκανικά κράτη. Βλέποντας πόσο εύκολα οι Ιταλοί είχαν νικήσει τους αποδιοργανωμένους Οθωμανούς, τα μέλη της βαλκανικής ένωσης επιτέθηκαν στην αυτοκρατορία προτού ο πόλεμος με την Ιταλία να τελειώσει. Ο πόλεμος τελείωσε με την κατάληψη της Τρίπολης. 

Αναδημοσίευση από www.academia.edu

* Ο Αντώνης Α. Χαλδαίος είναι ιστορικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1976 στην Αθήνα, με καταγωγή από το Πλωμάρι της Λέσβου. Αρχικά σπούδασε ηλεκτρονικός μηχανικός στην Αθήνα, ενώ στη συνέχεια στράφηκε στις ανθρωπιστικές επιστήμες πραγματοποιώντας μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας. Σήμερα είναι υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Greek and Latin Studies στο Πανεπιστήμιο του Johannesburg, ενώ αποτελεί μέλος του Hellenic Network of African Studies. Το επιστημονικό του πεδίο αφορά την μελέτη της ιστορίας της ελληνικής διασποράς. Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον του στράφηκε ειδικότερα στην ιστορία των Ελλήνων της Αφρικής, όπου μελετάει τις συνθήκες συγκρότησης των παροικιών, τον κοινωνικό μετασχηματισμό και την οικονομική δράση των μελών τους και την επιρροή της μεταποικιοκρατίας στη ζωή των παροικιών. Στα πλαίσια λοιπόν των ερευνών του, ταξίδεψε σε χώρες της Βόρειας και Ανατολικής Αφρικής πραγματοποιώντας αρχειακή έρευνα και μιλώντας με μέλη των ελληνικών κοινοτήτων.