Από τις σελίδες του ημερολογίου-βιβλίου του Μ.Ι Μιχαηλίδη «Πεζοπορικές εντυπώσεις -Η Νήσος Μιτυλήνη-» (Μάης-Ιούνιος 1903)
To
1903 o M.I. Mιχαηλίδης, έφτασε στην Μυτιλήνη και κατέγραψε
περιγράφοντας την περιήγησή του –άλλοτε μόνος και άλλοτε με
συνοδοιπόρους- την «Βασιλίδα της Μεσογείου», τον «Ελαιώνα της Μεσογείου»
όπως αποκάλεσε την Λέσβο.
Εννιά χρόνια νωρίτερα ο Γ. Αρχοντόπουλος, είχε ακολουθήσει περίπου την ίδια διαδρομή πάνω στο νησί καταγράφοντας την περιήγησή του στο «ΛΕΣΒΟΣ Η ΜΥΤΙΛΗΝΗ».
Μέσα
από τις αφηγήσεις και των δύο ξεδιπλώνονται στα μάτια μας, όχι μονάχα
το φυσικό τοπίο και οι ομορφιές του νησιού μα και σημαντικές πληροφορίες
για την οικονομική και την εμπορική ζωή καθώς και την πολιτιστική και
κοινωνική καθημερινότητα των κατοίκων του.
Ο
Αρχοντόπουλος, πιο λεπτομερής, έγραψε μια συνοπτική ιστορία «πασών
των πόλεων, κωμοπόλεων και χωρίων». Παρέθεσε αρχικά, μια ιστορική
αναδρομή της γενικής ιστορίας της νήσου Λέσβου με αρκετές αναφορές στην
αρχαιότητα. Κατέγραψε γεωφυσικά στοιχεία με αρκετές λεπτομέρειες, με
τοπωνύμια και πως αυτά είχαν διαφοροποιηθεί στους αιώνες, καθώς επίσης
και μικρές ιστορίες με πολλά στοιχεία του παρελθόντος για ιστορικά
μνημεία, εκκλησίες και μοναστήρια.
Έδινε, πολλές και λεπτομερείς πληροφορίες για τις υπάρχουσες γεωργικές
παραγωγές συνοδευόμενες από συγκριτικά οικονομικά στοιχεία ανάμεσα στα
έτη.
Αναφέρθηκε, εκτενώς στην
πολιτική δομή του νησιού δίνοντας αρκετά στοιχεία για τα διάφορα
διαμερίσματα που χωριζόταν και την ισχύουσα δομή της πολιτικής εξουσίας.
