Η δραματική έξοδος των Σύρων από τις προγονικές εστίες τους έχει συγκλονίσει ολόκληρο τον κόσμο. Ένας ιστορικός λαός 23 εκατομμυρίων εξοντώνεται και μια χώρα με σημαντική προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό έχει μετατραπεί σε έναν απέραντο, θλιβερό ερειπιώνα: 250.000 ψυχές χάθηκαν, μέχρι τώρα, μέσα στη βαρβαρότητα του εμφύλιου πολέμου (εκ των οποίων 10.664 παιδιά και 6.783 γυναίκες) και στους σκοτωμένους προστίθενται και 1,5 εκατομμύριο ανάπηροι.

Τέσσερα περίπου εκατομμύρια, πρώην κάτοικοι της «ευδαίμονος» Συρίας, έχουν πάρει, με την ψυχή στο στόμα, το δρόμο της προσφυγιάς.

Και σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε., 290 χώροι ή μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν καταστραφεί στη Συρία από την έναρξη του εμφύλιου πολέμου.

Μπροστά στην τραγωδία του συριακού λαού, οι Έλληνες, παρά τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τα πρόσθετα προβλήματα που δημιουργεί στη χώρα ο προσφυγικός κατακλυσμός, έδειξαν ότι η ιδέα του ανθρωπισμού και ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή παραμένουν ζωντανές αξίες και γίνονται πράξη καθημερινά στη χώρα που γέννησε, κάποτε, έναν Πλάτωνα κι έναν Αριστοτέλη.

Ίσως, όμως, αυτή η ευαισθησία που δείχνει ο ελληνικός λαός απέναντι στο δράμα του συριακού λαού να έχει σχέση και με την επιβίωση πολλών στοιχείων του ελληνικού και βυζαντινού πολιτισμού στη Συρία, τα οποία κρατούν ζωντανή την ιστορική συνείδηση μιας εθνικής σχέσης και κοινής συμπόρευσης των δύο χωρών, που χρονολογείται πριν από πολλούς αιώνες.



Επί χίλια χρόνια η Συρία υπήρξε το λίκνο του ελληνικού, του ελληνορωμαϊκού και του βυζαντινού πολιτισμού στη Μέση Ανατολή. Από το 300 π. Χ. και μέχρι το 705 μ. Χ., δηλαδή από τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως ότου περιήλθε στην εξουσία των Αράβων, η Συρία ήταν «η άλλη Ελλάδα των Σελευκιδών». Οι κάτοικοί της ομιλούσαν ελληνικά, ήταν Έλληνες που προέρχονταν από την Ελλάδα ή εξελληνισμένοι ντόπιοι πληθυσμοί. Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων ονομάζει τη Συρία «Μικρή Μακεδονία», διότι πενήντα πόλεις που είχαν ιδρυθεί από τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφεραν ονόματα μακεδονικών πόλεων: Δίον, Πέλλα, Έδεσσα, Βέροια, Αμφίπολη, Πιερία, Ημαθία, Σέρρη, Μαρώνεια, Αντιγόνεια, Αντιόχεια, Αρσινόη.

Την Αντιόχεια, που υπήρξε πρωτεύουσα των Σελευκιδών, ο χρονογράφος Ιωάννης Μαλάλας ονομάζει: «Συριάδες Αθήναι», λόγω του μεγάλου αριθμού Αθηναίων που είχαν εγκατασταθεί εκεί μαζί με άλλους Έλληνες. 

Η Συρία από τη Ελληνιστική εποχή υπήρξε το μεγάλο χωνευτήρι των πολιτισμών. Σταυροδρόμι όπου συναντώνται και συντίθενται μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα και θρησκείες. Γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Επιστημών.
Ο Ελληνοσυριακός πολιτισμός θα αποτελέσει, μετά την αραβική κατάκτηση της Συρίας, τη βάση του αραβικού πολιτισμού: η Αριστοτελική φιλοσοφία, η Ιατρική, τα Μαθηματικά, η Γεωμετρία, η Χημεία (Al Chemie), η Αρχιτεκτονική, η Αστρονομία, η Ναυσιπλοΐα, η Υφαντουργία, η Μεταλλοτεχνία, που υπήρξαν τα χαρακτηριστικά στοιχεία του Αραβικού πολιτισμού, είναι στοιχεία του πολιτισμού τον οποίον γνώρισαν οι Άραβες, όταν κατέκτησαν τη βυζαντινή Συρία.

Ποια είναι σήμερα η παρουσία του Ελληνισμού στη Συρία;
Πριν από την έναρξη του εμφύλιου πολέμου γνωρίζαμε ότι είχε επιβιώσει σε έναν βαθμό το βυζαντινό παρελθόν της Συρίας: κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες «Ρουμ Ορτοντόξ» (Ρωμιοί Ορθόδοξοι 700.000), στους οποίους προστέθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και μερικές χιλιάδες Κρητικοί μουσουλμάνοι (Χαμιντιέ Νότιας Συρίας 3.000 και στο Ελ Μίνα του Λιβάνου, επίσης, κάποιες χιλιάδες).

Στη Δαμασκό και στο Χαλέπι υπήρχε οργανωμένη Ελληνική Κοινότητα (800-900 μέλη ) και λειτουργούσε ελληνικό Σχολείο με Έλληνα δάσκαλο. Και στην Αντιόχεια, που σήμερα ανήκει στο τουρκικό κράτος (Αντάκια. Πληθυσμός: 27.000 κάτοικοι) είναι ζήτημα εάν έχουν απομείνει, σήμερα, 4.000 χριστιανοί στην πόλη τής πάλαι ποτέ ένδοξης Αντιόχειας των 800.000 κατοίκων. Και στην ευρύτερη περιοχή της Αντιόχειας (Αλεξανδρέττα, Μερσίνα, Τοκατιλί, Σαραλάρ) 15.000 Ελληνορθόδοξοι από τις 150.000 που ζούσαν πριν από τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Στη Νότια Συρία, στο χωριό Χαμιντιέ, σε έναν πληθυσμό 5.000 κατοίκων οι 3.000 είναι Κρητικοί εξισλαμισμένοι που μεταφέρθηκαν εκεί το 1896 με το τέλος της Κρητικής Επανάστασης. Οι Κρητικοί του Χαμιντιέ συνεχίζουν να ομιλούν την Κρητική Διάλεκτο και να τραγουδούν κρητικές μαντινάδες, να διατηρούν τα κρητικά επώνυμά τους (Μελισσουργάκις, Μανασάκις, Καμπανάκις) καθώς και τα έθιμα και τις παραδόσεις της Κρήτης. Κάποιοι έχουν βαφτιστεί Χριστιανοί και όλοι τους ζουν νοσταλγώντας την Κρήτη.
 
Σήμερα, μετά το ξεριζωμό εκατομμυρίων κατοίκων της Συρίας, τις χιλιάδες των θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό, το διωγμό και την εξολόθρευση των αλλοθρήσκων από τους φονιάδες του ISIS, δεν γνωρίζουμε εάν κανείς από τις ελληνικές αρχές νοιάστηκε και έχει να μας πει κάτι συγκεκριμένο για την τύχη των Ελληνορθόδοξων και των Κρητικών που ζούσαν στη Συρία.

Βρισηίδα Ψαλιδομάτη, emprosnet.gr