ΚΟΥΡΑΤΣΩΝΑΣ - Οδοιπορικό και ιστορικές πληροφορίες της περιοχής (Ανεμώτια, Πτερούντα, Βατούσα, Σκαλοχώρι)

Οδοιπορικό του Μ. Αξιώτη στο "Κουρατσώνα" όπως έχει δημοσιευτεί σε συνέχειες στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημ. "Εμπρος" (από 20/03 μέχρι 18/04/2019).

 

Εκτός από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες της περιοχής που περικλείεται από τα χωριά της Ανεμώτιας, του Σκαλοχωρίου, της Πτερούντας και της Βατούσας περιέχει σημαντικές ιστορικές πληροφορίες όπως για παράδειγμα το λιθόστρωτο που ένωνε τα χωριά, την χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, τα "γκιόλια", τα οικιστικά ευρήματα, τους παλιούς οικισμούς ανάμεσα στους οποίους ήταν το Λοιμοχώρι και το Λωβοχώρι, "οι δύο οικισμοί στους οποίους απομονώθηκαν οι Λωβοί, οι Χανσενικοί, οι Λουβιάρηδες των γύρω χωριών", κ.λπ.

Οδοιπορικό στη Λέσβο - Ο Γεωγραφικός Χώρος

 

 

ΚΟΥΡΑΤΣΩΝΑΣ Α

Όμως ο «Κουρατσώνας» δεν είναι ένα τοπωνύμιο, που ανήκει σε ένα βουνό, έναν απλό γεωμορφολογικό σχηματισμό, ανάμεσα στην Ανεμώτια, το Σκαλοχώρι και την Βατούσα!

πριν ανοιχτούν δρόμοι

Υπήρξε κάποτε λάβα, που την εκτόξευε ένα από τα ηφαίστεια, του δυτικού νησιού, αυτό που έφτιαξε και τον κάμπο που είναι γεμάτος αμπέλια! Έτσι κλείνει την Ανεμώτια από τα δυτικά, με την κορφή Καλακούκι (736 μ.), ορθώνεται στα Ανατολικά της Βατούσας, και είναι το μοναδικό, απόκρημνο φόντο, με τον Πυργίσκο (788 μ.) στα νότια του Σκαλοχωρίου! 

 

Από αυτή την βορινή του πλευρά, κατηφορίζουν ορμητικά ρέματα και δημιουργούν τις ρεματιές του παλιού δρόμου, μετά το Σκαλοχώρι! Όλα αυτά καταλήγουν στα δυτικά, στον μεγάλο Βούλγαρη. Από την νότια πλευρά του, τα υψώματα Λεπρίνια, αρχίζει το βύθισμα της μεγαλόπρεπης Ποταμιάς που εκβάλλει στον κόλπο της Καλλονής και στα ΝΔ συνεχίζεται με τον πευκόφυτο Άη Λια, εκεί στο πλάτωμα του Πήγαδου ! 

 

Αυτά θα τα δούμε διαδοχικά, αρχίζοντας από την Ανεμώτια, ανηφορίζοντας προς τα δυτικά, επάνω από το χωριό! Ρέματα παντού, μικροί καταρράκτες, το νερό ξεχειλά και σχηματίζει το ρέμα που διασχίζει το χωριό και γύριζε παλιά τρεις νερόμυλους, μέσα σ’ αυτό, πριν καταλήξει στον κάμπο, σαν απαρχή της Ποταμιάς! Δένδρα γεμάτα λειχήνες, μάντρες και ένα ξεχασμένο λιθόστρωτο, που οδηγούσε από το χωριό σε ορεινούς κάμπους! 

Αφήνοντας την Ανεμώτια

βρίσκουμε το λιθόστρωτο

Παντού ξεροτρόχαλοι τοίχοι και σέτια, καλυμμένα τώρα από την πυκνή βλάστηση, τόποι αφημένοι τώρα στην βόσκηση! Παντού οι γκιόλες, οι μεγάλες «ποτίστρες» των βουνών και πολλά πλατάνια! Έτσι και τα στοιχειά τα γουβιασμένα, 5-6 αιωνόβια δένδρα ,δίπλα στον δρόμο, σε ένα ποταμάκι που ξενερίζει μια ξεχωριστή «γκιόλα-λιμνούλα», με ένα πράσινο χαλί! Πρόκειται για το μικροσκοπικό φυτό που επιπλέει σ’ αυτούς τους υγρότοπους των βουνών, την Lemna! 

 

γλάστρες για τα ζώα

Έχουν γίνει κάτι μελέτες που το παρουσιάζουν σαν εχθρό της ανάπτυξης των προνυμφών των κουνουπιών! Η απέραντη εξελικτική ποικιλομορφία των ανοικτών οικοσυστημάτων! Κάτω από αυτό το στρώμα, ένα άλλο μικροσκοπικό φύκος, μια πράσινη άλγη, παίζει τον ρόλο της, πυκνή, τρέφοντας αμέτρητα είδη της μικροπανίδας. Έτσι μάζεψα και λίγη απέραντη ζωή του μικρόκοσμου του βουνού!

 

Οι πετράδες της Λέσβου. Κοινωνικά δίκτυα, τεχνικές και τοπική ιστορία (1850-1950). Ανεμότια και Σκαλοχώρι.

Χρήστος Ν. Χατζηλίας, Οι πετράδες της Λέσβου. Κοινωνικά δίκτυα, τεχνικές και τοπική ιστορία (1850-1950), Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2020, σ. 256. ISBN 978-960-244-212-8

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) παρουσιάζει τη νέα έκδοση με τίτλο Οι πετράδες της Λέσβου. Κοινωνικά δίκτυα, τεχνικές και τοπική ιστορία (1850-1950), του φιλόλογου, δρος Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Χρήστου Ν. Χατζηλία.

Η νέα έκδοση του ΠΙΟΠ εμπλουτίζει τις βιβλιογραφικές συμβολές του Ιδρύματος στο πεδίο των παραδοσιακών τεχνικών και του υλικού πολιτισμού. Το έργο επικεντρώνεται στα δίκτυα των μαστόρων-πετράδων της Λέσβου, στα οικοδομικά τους έργα (δημόσια κτήρια και ιδιωτικές οικίες), στην ανάδειξη της τοπικής μικροϊστορίας, καθώς και στα ευρύτερα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα του ανατολικού Αιγαίου.

Ο Χρήστος Ν. Χατζηλίας ολοκλήρωσε το έργο του έπειτα από πολυετή αρχειακή έρευνα και μελέτη βιβλιογραφικών πηγών, σε συνδυασμό με επιτόπια έρευνα σε  λιθόχτιστες κατασκευές της Λέσβου. Επιπλέον, ο συγγραφέας βασίστηκε στις προφορικές μαρτυρίες των παλιών πετράδων και σε πληροφορίες από συνεντεύξεις τους, ώστε να αποτυπώσει με ενάργεια το ευρύ δίκτυο εργασιών και τη «διαδρομή» της πέτρας, τη διαμόρφωση των οικογενειακών εργαστηρίων, την κινητικότητα των πετράδων εντός και εκτός Λέσβου, τον κατάλογο των πιο αντιπροσωπευτικών έργων, τις κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους της λιθοξοϊκής εργασίας. Ως μελέτες περίπτωσης ερευνώνται και αναλύονται τα χωριά Σκαλοχώρι και Ανεμότια, στη βορειοδυτική Λέσβο, απ’ όπου κατάγονταν σημαντικές οικογένειες πετράδων. 

Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό της έκδοσης, που υποστηρίζει εικονογραφικά τη μελέτη, αποτυπώνει το δομημένο περιβάλλον και την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Λέσβου, στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και των κατοίκων της.